Κατερίνα Μάτσα
Η Ευρυδίκη του «18 Ανω» που ξέφυγε από τον Αδη
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ
«Εγώ δεν έπινα πρέζα για να ξεχωρίζω. Επινα για να μπορώ να αντέχω τον εαυτό μου. Πριν αρχίσω την πρέζα, αισθανόμουν νεκρή. Ούτε η χειρότερη ξεφτίλα της πρέζας δεν με έκανε να αισθανθώ όπως τότε». Η Ευρυδίκη, ηρωινομανής απ' τα 15 της, σήμερα στα 40 της είναι μια γυναίκα που ζει τη ζωή της «καθαρή». Με δουλειά, σύζυγο και ένα παιδί.
Αν και φαινόταν ότι δεν έχει... επιστροφή, αγωνίστηκε και ανάκτησε την αυτοπεποίθησή της, επανεντάχθηκε στην κοινωνία και ανέλαβε τη ζωή στα χέρια της υγιής, χάρη στην πίστη που έδειξε, απ' την πρώτη στιγμή, στο πρόσωπό της μια ψυχίατρος: η επιστημονική υπεύθυνη του «18 Ανω», Κατερίνα Μάτσα.Η Ευρυδίκη πρωτοεμφανίστηκε στον συμβουλευτικό σταθμό το 1990. Ηταν 22 ετών, «ψηλή, αδύνατη, σχεδόν αραχνοΰφαντη, ατημέλητη», σύμφωνα με την περιγραφή της Μάτσα. Ηταν στα ναρκωτικά ήδη εφτά χρόνια. Μπαίνοντας στο «18 Ανω» ήταν αποφασισμένη να δει την ψυχίατρο - «μητέρα Τερέζα των τοξικομανών» και μυθική προσωπικότητα στο χώρο των ουσιών.Οταν συναντιούνται για πρώτη φορά, η νεαρή κοπέλα είναι «τρομαγμένη, σαν αγρίμι». Το βλέμμα της «γεμάτο απελπισία ανακατεμένη με προσδοκία, στυλώνεται πάνω μου επίμονα, προκλητικά, και συνάμα παρακλητικά. Μαρτυρά εσωτερική δύναμη. Μια δύναμη που κρύβεται πίσω απ' αυτή την τόσο εύθραυστη παρουσία», σημειώνει η Μάτσα στο βιβλίο της «Η περίπτωση Ευρυδίκη - Κλινική της τοξικομανίας» (εκδόσεις «Αγρα»), μια εμπνευσμένη συμπύκνωση του χρονικού της θεραπείας της τοξικομανούς μέσα από τα κείμενά της. Αυτά αντικατέστησαν τον λόγο, λόγω του προβλήματος βραδυγλωσσίας που αντιμετώπιζε από παιδάκι. Από την Τετάρτη στο θέατρο «Μεταξουργείο» τα εξομολογητικά αυτά χειρόγραφα θα απευθύνονται σε πρώτο πρόσωπο στο κοινό από τέσσερις ηρωίδες. Η «Περίπτωση Ευρυδίκη», στη σκηνική μεταφορά της από την Ολια Λαζαρίδου, πολλαπλασιάζεται επί τέσσερα. Την ερμηνεύουν οι Σοφία Γεωργοβασίλη, Μαρία Λιβαδάρου, Μάγια Μοσχανδρέου και Γιούλη Τασίου.
«Με την οικονομική κρίση θα αυξηθούν τα ποσοστά τοξικομανίας» υποστηρίζει η αυθεντία στο χώρο της απεξάρτησης Κατερίνα Μάτσα
Η Κατερίνα Μάτσα εδώ και 34 χρόνια πολεμά την τοξικομανία με δύο όπλα: την ψυχοθεραπεία και την ενασχόληση με τις τέχνες. Χωρίς τη χρησιμοποίηση υποκατάστατων, η επιτυχία του «18 Ανω» είναι πραγματικά εντυπωσιακή. «Σήμερα είμαστε γνωστοί. Οταν όμως ξεκίνησε η ομάδα το '87 μέσα από το Δαφνί, δώσαμε μάχη για να αποκτήσουμε λειτουργική αυτοτέλεια. Οι τοξικομανείς έμπαιναν στο ψυχιατρείο». Πόσα άτομα έχουν περάσει από τότε απ' το «18 Ανω»;«Πολλές χιλιάδες».Πόσοι θεραπεύτηκαν;«Χιλιάδες».Το ποσοστό επιτυχίας σας είναι μεγάλο;«Το 70 με 80 τοις εκατό των παιδιών θεραπεύεται πλήρως».Γιατί από τις εκατοντάδες χιλιάδες περιπτώσεις τοξικομανών, με τους οποίους ασχοληθήκατε προσωπικά, επιλέξατε να γράψετε για την Ευρυδίκη;«Κατ' αρχάς, γιατί είναι μια περίπτωση που καταρρίπτει αυτό που λέει ο κόσμος -δηλαδή το "τα ήθελε και τα έπαθε", το "παρασύρθηκε" κ.λπ. Επειτα είναι η ιδιαιτερότητα της γραφής ως μέσο θεραπείας, λόγω των προβλημάτων που είχε με τον λόγο. Γιατί, βεβαίως, υπάρχουν τοξικομανείς με πιο φοβερά βιώματα από την Ευρυδίκη».Μέχρι την οριστική απεξάρτησή της, η Ευρυδίκη είχε παλινδρομήσεις;
«Υπήρχαν στιγμές που αισθανόταν την ανάγκη να το βάλει στα πόδια και να γυρίσει στα ναρκωτικά. Κάτι την κρατούσε. Ο τοξικομανής αποφασίζει να μπει σε θεραπεία όταν έχει φτάσει στο έσχατο της απελπισίας. Τότε θεωρούμε ότι ουσιαστικά έχει τελειώσει με τα ναρκωτικά κι ανοίγει ένας νέος κύκλος, της θεραπείας, με πάρα πολλές αμφιταλαντεύσεις».Εμαθε ότι τα κείμενά της γίνονται θεατρική παράσταση; Πώς αντέδρασε;«Θετικά. Θέλει πολύ να δει την παράσταση».Το «18 Ανω» είναι η μοναδική θεραπευτική κοινότητα που εκμεταλλεύεται τις θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης;«Ναι. Η τέχνη -χορός, θέατρο, ποίηση- δίνει τη δυνατότητα στο εξαρτημένο άτομο να εκφραστεί, να έρθει σ' επαφή με πάρα πολλά ζητήματα που αφορούν τον κόσμο του πνεύματος, την Ιστορία, αλλά και τη δική του ιστορία. Το άτομο που μέχρι εκείνη τη στιγμή απαξίωνε πάρα πολύ τον εαυτό του μπορεί μέσα από την ομαδική διαδικασία της τέχνης να βρει τη θέση του στην κοινωνία -γιατί πάντα ο τοξικομανής είναι πολύ μοναχικός». Είστε καθέτως εναντίον της χρήσης υποκατάστατων.«Τα υποκατάστατα συντηρούν την κατάσταση. Η μεθαδόνη προωθήθηκε απ' την πολιτεία για να περιοριστεί η παραβατικότητα. Θεραπεία όμως είναι η απεξάρτηση και όχι το "διαχειρίζομαι το πρόβλημά μου". Εμείς χτυπάμε τη ρίζα του κακού με την ψυχοθεραπεία. Δεν γίνεται κάποιος τυχαία τοξικομανής. Παίζει σοβαρό ρόλο το προσωπικό βίωμα, τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, η ψυχοσύνθεση, η ιστορία του ατόμου, η σχέση του με την οικογένεια, αλλά και ο κοινωνικός παράγοντας». Μες στο χρόνο έχει αλλάξει το πρόσωπο του εξαρτημένου; «Το προφίλ του εξαρτημένου έχει αλλάξει ριζικά. Τα σημερινά παιδιά μπαίνουν στα ναρκωτικά γιατί δεν αντέχουν τον εαυτό τους και την πραγματικότητα που ζουν. Δεν βρίσκουν τρόπο να γεμίσουν τα κενά τους και νιώθουν απέραντη ανία. Τα ναρκωτικά γι' αυτούς είναι στρατηγική επιβίωσης. Στη Μεταπολίτευση έμπαιναν στα ναρκωτικά παιδιά που εισέπρατταν μια κοινωνική ματαίωση και βίωναν τη διάψευση οραμάτων».Εχετε ταχθεί κατά της νομιμοποίησης των ουσιών.«Γιατί είναι βαθύτατα υποκριτικό να λέμε ότι ο εξαρτημένος είναι ελεύθερος να διαχειριστεί το σώμα και τον εαυτό του. Η εξάρτηση είναι υποδούλωση». Η τελευταία οικονομική κρίση θα επηρεάσει ανοδικά τα ποσοστά της τοξικομανίας;«Θα αυξηθούν οι τοξικομανείς. Πάντα σε περιπτώσεις κοινωνικής κρίσης, σε συνθήκες κοινωνικής ανασφάλειας, αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις και η ατομική ανασφάλεια. Αυτό βιώνεται με πολύ πιο επώδυνο τρόπο από τη νεολαία, που έχει ανάγκη σταθερά θεμέλια». Η πολιτεία σάς έχει βοηθήσει στο έργο σας; «Τι να πω για την πολιτεία! Ο υπουργός Υγείας εξήγγειλε εθνικό σχέδιο δράσης, αλλά δεν έγινε απολύτως τίποτα. Στην πράξη τι έχουμε; Κέντρα πρόληψης με απλήρωτους εργαζομένους. Τι πρόληψη όμως να κάνουν άνθρωποι που ζουν στην ανασφάλεια και ξέρουν ότι αύριο μπορεί να μην υπάρχουν καν κέντρα; Ετσι ξεφυτρώνουν μικρά "μαγαζάκια" αποτοξίνωσης, ακόμη και σε επαρχιακές πόλεις, χωρίς την άδεια του ΟΚΑΝΑ, όπου οι γονείς πληρώνουν τεράστια ποσά. Και στον τομέα των ναρκωτικών η πολιτεία θέλει να κάνει τα ίδια με τα εργαστήρια ελευθέρων σπουδών!».Χρειάζονται τεράστια, υπεράνθρωπα ψυχικά αποθέματα για να αντέχετε. Από πού τα αντλείτε;«Ποτέ δεν έχω πει "αυτός είναι χαμένη περίπτωση". Και δεν θα μπορούσα να πετύχω τίποτα αν δεν πίστευα ότι μπορεί να αλλάξει η κοινωνία. Αυτό που με εμπνέει είναι η επανάσταση ως όραμα. Οχι κάτι μακρινό, αλλά στην καθημερινότητά μας». *
Η Ευρυδίκη του «18 Ανω» που ξέφυγε από τον Αδη
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ
«Εγώ δεν έπινα πρέζα για να ξεχωρίζω. Επινα για να μπορώ να αντέχω τον εαυτό μου. Πριν αρχίσω την πρέζα, αισθανόμουν νεκρή. Ούτε η χειρότερη ξεφτίλα της πρέζας δεν με έκανε να αισθανθώ όπως τότε». Η Ευρυδίκη, ηρωινομανής απ' τα 15 της, σήμερα στα 40 της είναι μια γυναίκα που ζει τη ζωή της «καθαρή». Με δουλειά, σύζυγο και ένα παιδί.
Αν και φαινόταν ότι δεν έχει... επιστροφή, αγωνίστηκε και ανάκτησε την αυτοπεποίθησή της, επανεντάχθηκε στην κοινωνία και ανέλαβε τη ζωή στα χέρια της υγιής, χάρη στην πίστη που έδειξε, απ' την πρώτη στιγμή, στο πρόσωπό της μια ψυχίατρος: η επιστημονική υπεύθυνη του «18 Ανω», Κατερίνα Μάτσα.Η Ευρυδίκη πρωτοεμφανίστηκε στον συμβουλευτικό σταθμό το 1990. Ηταν 22 ετών, «ψηλή, αδύνατη, σχεδόν αραχνοΰφαντη, ατημέλητη», σύμφωνα με την περιγραφή της Μάτσα. Ηταν στα ναρκωτικά ήδη εφτά χρόνια. Μπαίνοντας στο «18 Ανω» ήταν αποφασισμένη να δει την ψυχίατρο - «μητέρα Τερέζα των τοξικομανών» και μυθική προσωπικότητα στο χώρο των ουσιών.Οταν συναντιούνται για πρώτη φορά, η νεαρή κοπέλα είναι «τρομαγμένη, σαν αγρίμι». Το βλέμμα της «γεμάτο απελπισία ανακατεμένη με προσδοκία, στυλώνεται πάνω μου επίμονα, προκλητικά, και συνάμα παρακλητικά. Μαρτυρά εσωτερική δύναμη. Μια δύναμη που κρύβεται πίσω απ' αυτή την τόσο εύθραυστη παρουσία», σημειώνει η Μάτσα στο βιβλίο της «Η περίπτωση Ευρυδίκη - Κλινική της τοξικομανίας» (εκδόσεις «Αγρα»), μια εμπνευσμένη συμπύκνωση του χρονικού της θεραπείας της τοξικομανούς μέσα από τα κείμενά της. Αυτά αντικατέστησαν τον λόγο, λόγω του προβλήματος βραδυγλωσσίας που αντιμετώπιζε από παιδάκι. Από την Τετάρτη στο θέατρο «Μεταξουργείο» τα εξομολογητικά αυτά χειρόγραφα θα απευθύνονται σε πρώτο πρόσωπο στο κοινό από τέσσερις ηρωίδες. Η «Περίπτωση Ευρυδίκη», στη σκηνική μεταφορά της από την Ολια Λαζαρίδου, πολλαπλασιάζεται επί τέσσερα. Την ερμηνεύουν οι Σοφία Γεωργοβασίλη, Μαρία Λιβαδάρου, Μάγια Μοσχανδρέου και Γιούλη Τασίου.
«Με την οικονομική κρίση θα αυξηθούν τα ποσοστά τοξικομανίας» υποστηρίζει η αυθεντία στο χώρο της απεξάρτησης Κατερίνα Μάτσα
Η Κατερίνα Μάτσα εδώ και 34 χρόνια πολεμά την τοξικομανία με δύο όπλα: την ψυχοθεραπεία και την ενασχόληση με τις τέχνες. Χωρίς τη χρησιμοποίηση υποκατάστατων, η επιτυχία του «18 Ανω» είναι πραγματικά εντυπωσιακή. «Σήμερα είμαστε γνωστοί. Οταν όμως ξεκίνησε η ομάδα το '87 μέσα από το Δαφνί, δώσαμε μάχη για να αποκτήσουμε λειτουργική αυτοτέλεια. Οι τοξικομανείς έμπαιναν στο ψυχιατρείο». Πόσα άτομα έχουν περάσει από τότε απ' το «18 Ανω»;«Πολλές χιλιάδες».Πόσοι θεραπεύτηκαν;«Χιλιάδες».Το ποσοστό επιτυχίας σας είναι μεγάλο;«Το 70 με 80 τοις εκατό των παιδιών θεραπεύεται πλήρως».Γιατί από τις εκατοντάδες χιλιάδες περιπτώσεις τοξικομανών, με τους οποίους ασχοληθήκατε προσωπικά, επιλέξατε να γράψετε για την Ευρυδίκη;«Κατ' αρχάς, γιατί είναι μια περίπτωση που καταρρίπτει αυτό που λέει ο κόσμος -δηλαδή το "τα ήθελε και τα έπαθε", το "παρασύρθηκε" κ.λπ. Επειτα είναι η ιδιαιτερότητα της γραφής ως μέσο θεραπείας, λόγω των προβλημάτων που είχε με τον λόγο. Γιατί, βεβαίως, υπάρχουν τοξικομανείς με πιο φοβερά βιώματα από την Ευρυδίκη».Μέχρι την οριστική απεξάρτησή της, η Ευρυδίκη είχε παλινδρομήσεις;
«Υπήρχαν στιγμές που αισθανόταν την ανάγκη να το βάλει στα πόδια και να γυρίσει στα ναρκωτικά. Κάτι την κρατούσε. Ο τοξικομανής αποφασίζει να μπει σε θεραπεία όταν έχει φτάσει στο έσχατο της απελπισίας. Τότε θεωρούμε ότι ουσιαστικά έχει τελειώσει με τα ναρκωτικά κι ανοίγει ένας νέος κύκλος, της θεραπείας, με πάρα πολλές αμφιταλαντεύσεις».Εμαθε ότι τα κείμενά της γίνονται θεατρική παράσταση; Πώς αντέδρασε;«Θετικά. Θέλει πολύ να δει την παράσταση».Το «18 Ανω» είναι η μοναδική θεραπευτική κοινότητα που εκμεταλλεύεται τις θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης;«Ναι. Η τέχνη -χορός, θέατρο, ποίηση- δίνει τη δυνατότητα στο εξαρτημένο άτομο να εκφραστεί, να έρθει σ' επαφή με πάρα πολλά ζητήματα που αφορούν τον κόσμο του πνεύματος, την Ιστορία, αλλά και τη δική του ιστορία. Το άτομο που μέχρι εκείνη τη στιγμή απαξίωνε πάρα πολύ τον εαυτό του μπορεί μέσα από την ομαδική διαδικασία της τέχνης να βρει τη θέση του στην κοινωνία -γιατί πάντα ο τοξικομανής είναι πολύ μοναχικός». Είστε καθέτως εναντίον της χρήσης υποκατάστατων.«Τα υποκατάστατα συντηρούν την κατάσταση. Η μεθαδόνη προωθήθηκε απ' την πολιτεία για να περιοριστεί η παραβατικότητα. Θεραπεία όμως είναι η απεξάρτηση και όχι το "διαχειρίζομαι το πρόβλημά μου". Εμείς χτυπάμε τη ρίζα του κακού με την ψυχοθεραπεία. Δεν γίνεται κάποιος τυχαία τοξικομανής. Παίζει σοβαρό ρόλο το προσωπικό βίωμα, τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, η ψυχοσύνθεση, η ιστορία του ατόμου, η σχέση του με την οικογένεια, αλλά και ο κοινωνικός παράγοντας». Μες στο χρόνο έχει αλλάξει το πρόσωπο του εξαρτημένου; «Το προφίλ του εξαρτημένου έχει αλλάξει ριζικά. Τα σημερινά παιδιά μπαίνουν στα ναρκωτικά γιατί δεν αντέχουν τον εαυτό τους και την πραγματικότητα που ζουν. Δεν βρίσκουν τρόπο να γεμίσουν τα κενά τους και νιώθουν απέραντη ανία. Τα ναρκωτικά γι' αυτούς είναι στρατηγική επιβίωσης. Στη Μεταπολίτευση έμπαιναν στα ναρκωτικά παιδιά που εισέπρατταν μια κοινωνική ματαίωση και βίωναν τη διάψευση οραμάτων».Εχετε ταχθεί κατά της νομιμοποίησης των ουσιών.«Γιατί είναι βαθύτατα υποκριτικό να λέμε ότι ο εξαρτημένος είναι ελεύθερος να διαχειριστεί το σώμα και τον εαυτό του. Η εξάρτηση είναι υποδούλωση». Η τελευταία οικονομική κρίση θα επηρεάσει ανοδικά τα ποσοστά της τοξικομανίας;«Θα αυξηθούν οι τοξικομανείς. Πάντα σε περιπτώσεις κοινωνικής κρίσης, σε συνθήκες κοινωνικής ανασφάλειας, αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις και η ατομική ανασφάλεια. Αυτό βιώνεται με πολύ πιο επώδυνο τρόπο από τη νεολαία, που έχει ανάγκη σταθερά θεμέλια». Η πολιτεία σάς έχει βοηθήσει στο έργο σας; «Τι να πω για την πολιτεία! Ο υπουργός Υγείας εξήγγειλε εθνικό σχέδιο δράσης, αλλά δεν έγινε απολύτως τίποτα. Στην πράξη τι έχουμε; Κέντρα πρόληψης με απλήρωτους εργαζομένους. Τι πρόληψη όμως να κάνουν άνθρωποι που ζουν στην ανασφάλεια και ξέρουν ότι αύριο μπορεί να μην υπάρχουν καν κέντρα; Ετσι ξεφυτρώνουν μικρά "μαγαζάκια" αποτοξίνωσης, ακόμη και σε επαρχιακές πόλεις, χωρίς την άδεια του ΟΚΑΝΑ, όπου οι γονείς πληρώνουν τεράστια ποσά. Και στον τομέα των ναρκωτικών η πολιτεία θέλει να κάνει τα ίδια με τα εργαστήρια ελευθέρων σπουδών!».Χρειάζονται τεράστια, υπεράνθρωπα ψυχικά αποθέματα για να αντέχετε. Από πού τα αντλείτε;«Ποτέ δεν έχω πει "αυτός είναι χαμένη περίπτωση". Και δεν θα μπορούσα να πετύχω τίποτα αν δεν πίστευα ότι μπορεί να αλλάξει η κοινωνία. Αυτό που με εμπνέει είναι η επανάσταση ως όραμα. Οχι κάτι μακρινό, αλλά στην καθημερινότητά μας». *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου