Κυριακή 11 Ιανουαρίου 2015

Ο αινιγματικός ριζοσπαστισμός του Συντάγματος και του Εθνικού σχεδίου για το Buen Vivir, Εκουαδόρ

Ο αινιγματικός ριζοσπαστισμός του Συντάγματος και του Εθνικού σχεδίου για το Buen Vivir, Εκουαδόρ


Σε μία πρωτοφανή για τα δεδομένα της Λατινικής Αμερικής πολυφωνία και συμμετοχή από ομάδες που ήταν δίχως φωνή και αποκλεισμένες από την πολιτική διαδικασία, οι αυτόχθονες πληθυσμοί των Άνδεων συνέβαλαν στη συζήτηση μέσα από την οποία προέκυψε το νέο σύνταγμα του Εκουαδόρ (2008) με την εισαγωγή άλλων επιστημολογιών και κοσμοθεωριών που προέρχονται από την δική τους παράδοση. Έτσι προέκυψε ένα κείμενο σε επίπεδο κράτους και συντάγματος με εξαιρετικά πρωτοποριακές ιδέες  και έννοιες. Χάρις σε αυτό το κείμενο, δύο από αυτές τις έννοιες θα μας απασχολούν από εδώ και πέρα σε επίπεδο τοπικό, όσο ίσως και παγκόσμιο.

Η μία είναι η έννοια των Δικαιωμάτων της Φύσης. Η εισαγωγή της έννοιας της φύσης ως αυθύπαρκτης οντότητας, είναι από μόνο του ένα ενδιαφέρον γεγονός που εμπεριέχεται ως πολιτική δήλωση σε ένα Σύνταγμα χώρας. Αυτό που είναι ωστόσο πραγματικά ριζοσπαστικό είναι η δήλωση των δικαιωμάτων της φύσης, ως οντότητας έξω από την ανθρώπινη ύπαρξη.
Η άλλη (και μία από τις μεγαλύτερες αλλά και πιο αντιφατικες συμβολές του κειμένου) είναι η έννοια  του Buen Vivir ή Sumak Kawsay, που σύμφωνα με την ερμηνεία που διατυπώνεται στο ίδιο το κείμενο γίνεται αντιληπτή ως «η ζωή στο έπακρο». Sumak Kawsay είναι μία έννοια που προέρχεται από την γλώσσα Kichwa. (Kichwa είναι η πιο διαδεδομένη από τις γλώσσες των ιθαγενών κοινοτήτων στο Εκουαδόρ).
Ωστόσο ήδη από την αρχή διαφάνηκε το ενδεχόμενο παρερμηνείας καθώς το Sumak Kawsay, ως Buen Vivir στα ισπανικά και Good Living στα αγγλικά, μπορεί να ερμηνευθεί ως η στο διηνεκές εξασφάλιση της ανθρώπινης ευημερίας, χωρίς να αποσαφηνίζεται πως επιτυγχάνεται αυτό.
“Για τους ίδιους όμως τους αυτόχθονες πληθυσμούς ο όρος είναι περισσότερο ακριβής ως η καλή ζωή. Για τους αυτόχθονες των Άνδεων ωστόσο, η καλή ζωή δεν περιορίζεται σε μία ανθρωποκεντρική ερμηνεία, αλλά σε μία συνολική αντίληψη της ζωής που περιλαμβάνει όλα τα πλάσματα και τους πόρους (νερό, αέρας, χώμα) που καθιστούν την ζωή δυνατή.
Η έννοια της “ανάπτυξης” είναι ανύπαρκτη στην κοσμοθεωρία αυτών των λαών, δεδομένου ότι στην δική τους κατανόηση του κόσμου το μέλλον είναι πίσω μας, αφού η έννοια του μέλλοντος συνεπάγεται κάτι που δεν βλέπουμε ή δεν γνωρίζουμε. Στην κοσμοθεωρία των Άνδεων, το παρελθόν αντίθετα είναι μπροστά μας:
το βλέπουμε, το ξέρουμε, είναι δικό μας και πορευόμαστε με αυτό. Οι πρόγονοί μας είναι μαζί μας στο δρόμο μας, θα ενωθούν μαζί μας, έτσι ώστε η κοινότητα και η φύση γίνονται ένα. Ως όντα εμείς οι άνθρωποι “είμαστε” μαζί με όλα τα ζωντανά πλάσματα που αποτελούν μέρος της ζωής μας. Οι πάνω κόσμος, ο κάτω κόσμος, και αυτός ο κόσμος είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους και αποτελούν μέρος ενός συνόλου μέσα σε ένα σπιράλ, και όχι σε μια γραμμική προοπτική του χρόνου.

Η προγονική σκέψη είναι ουσιαστικά συλλογική. Η έννοια της καλής ζωής κατ’ ανάγκην συναρτάται με την ιδέα του «εμείς». Η κοινότητα μας περιβάλλει, μας προστατεύει και έχει τις δικές της απαιτήσεις. Είναι η βάση για την αναπαραγωγή του εν λόγω συλλογικού υποκειμένου που μέρος του είναι κάθε ένας από εμάς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν αντιληπτοί ως μέρος ενός συνόλου που δεν μπορεί να γίνει κατανοητό μόνο ως το άθροισμα των μερών του. Το σύνολο είναι παρόν σε κάθε ον και κάθε ον είναι παρόν στο σύνολο.

Το σύμπαν είναι μόνιμο, πάντα υπήρχε και πάντα θα είναι εδώ. Γεννιέται και πεθαίνει εντός του, και μόνο ο χρόνος μπορεί να το αλλάξει”. Ρήση στην γλώσσα Kichwa.

Το Sumak kawsay λοιπόν, ή «η ζωή στο έπακρο», μεταδίδει αυτή την κοσμοθεωρία. Ζώντας τη ζωή στο έπακρο συνιστά την επίτευξη της απόλυτης αρμονίας με την κοινότητα και το σύμπαν. Η έννοια της καλής διαβίωσης συγκλίνει με τις άλλες έννοιες που είναι παρούσες και στη δυτική σκέψη. Στις ηθικές και πολιτικές θεωρίες του, ο Αριστοτέλης μίλησε για το ευ ζην, την καλή ζωή. Για αυτόν, ο απώτερος στόχος των ανθρώπων είναι η ευτυχία, η οποία μπορεί να επιτευχθεί στο πλαίσιο μιας ευτυχισμένης πόλης. Με άλλα λόγια, η ευτυχία για όλους , που είναι η ευτυχία του κάθε ατόμου, μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα στην πολιτική κοινότητα. Η ζωή στο έπακρο ως εκ τούτου αφορά την ευτυχία στη φιλία , την αγάπη, την πολιτική δέσμευση, τη δυνατότητα του στοχασμού, της θεωρίας, και τη δημιουργία έργων τέχνης. Όλα αυτά τα στοιχεία έχουν ξεχαστεί στις επικρατούσες έννοιες της ανάπτυξης. Η λέξη «ανάπτυξη», εξάλλου, έχει γίνει συνώνυμη της «ευημερίας». Πιστεύουμε ωστόσο, ότι οι μεταφράσεις του όρου «ευημερία » στα ισπανικά , δηλαδή «Bienestar» πρέπει να αναθεωρηθεί καθώς δημιουργεί προβλήματα από τα οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Το ρήμα «είμαι» στα ισπανικά έχει δύο έννοιες: ” ser “, η οποία εκφράζει μια κατάσταση πιο μόνιμη και υπαρξιακή, και “estar’’, που εκφράζει μια κατάσταση πιο παροδική και προσωρινή. Η έκφραση “Bienestar ” παραλείπει την ολιστική κατανόηση του«είναι» ( Ramírez : 2008 , 387).
Απόσπασμα από το κείμενο National Plan for Good Living σελ.18
Versiones de Plan Nacional 2013-2017 ( National Plan for Good Living versions)
Acosta, A. (2009). El buen vivir: una vía para el desarrollo. Quito: Ediciones Abya-Yala.
Bréton, V., Cortez, D., & García, F. (2014). En busca del sumak kawsay. Íconos. Revista de Ciencias Sociales, (48).
Cortez, D. (2011). La construcción social del “Buen Vivir” (Sumak Kawsay) en Ecuador: Genealogía del diseño y gestión política de la vida.
Oviedo Freire, A. (2014). Buen vivir vs. Sumak kawsay. Quito: Ediciones Ciccus.
Ramírez, R. (2008). Igualmente pobres, desigualmente ricos. Quito: Editorial Ariel, Programma de Naciones Unidas para el Desarrollo.
Αναδημοσίευση από το TREE IN ECUADOR

Δεν υπάρχουν σχόλια: