φωτ.: Debbie Ann Caffery
Ένας άλλος τρόπος χειρισμού των δυσάρεστων εμπειριών είναι η άρνηση ότι αυτές όντως συμβαίνουν. Η άρνηση έρχεται στην επιφάνεια αυτόματα σε όλους του ανθρώπους και είναι η αρχική αντίδραση σε κάθε είδους καταστροφή. Όλοι οι άνθρωποι που πληροφορούνται για το θάνατο κάποιου σημαντικού τους προσώπου, αντιδρούν λέγοντας «Ω, όχι!». Αυτή η αντίδραση είναι η σκιά μιας αρχαϊκής διεργασίας που έχει τις ρίζες της στον εγωκεντρισμό του παιδιού, στον οποίο η εμπειρία κυριαρχείται από την προ-λογική πεποίθηση ότι «Αν αυτό δεν το παραδεχτώ, τότε δεν συμβαίνει».(…….) Άτομα για τα οποία η άρνηση συνιστά μια θεμελιώδη άμυνα, λειτουργούν σαν την Πολυάνα, την ηρωίδα του γνωστού μυθιστορήματος, που επιμένει ότι το καθετί είναι πάντοτε καλό και ο μόνος λόγος για τον οποίο συμβαίνει, είναι για το καλύτερο. Για παράδειγμα, οι γονείς ενός ασθενή μου συνέχιζαν να κάνουν παιδιά, παρά το γεγονός ότι τρία από αυτά είχαν πεθάνει από μια γενετική νόσο, την οποία θα αντιλαμβανόταν εύκολα κάθε γονέας που δεν βρίσκεται σε κατάσταση άρνησης. Οι συγκεκριμένοι γονείς αρνούνταν να θρηνήσουν για τα νεκρά παιδιά τους, αγνόησαν τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι δύο υγιείς γιοι τους, αρνήθηκαν να επικοινωνήσουν με κάποια συμβουλευτική υπηρεσία οικογενειακού προγραμματισμού και επέμεναν ότι η κατάσταση της ζωής τους ήταν θέλημα θεού, ο οποίος γνώριζε ποιο ήταν το καλύτερο για εκείνους. Εμπειρίες έκστασης και υπερβολικής χαράς, ιδιαίτερα σε καταστάσεις τις οποίες οι περισσότεροι άνθρωποι θα αντιλαμβάνονταν ως αρνητικές, θεωρείται ότι απεικονίζουν τη λειτουργία της άρνησης.
Πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε την άρνηση ορισμένες φορές για να κάνουμε τη ζωή μας λιγότερο δυσάρεστη, ενώ άλλοι χρησιμοποιούν αυτήν την άμυνα κατά κόρον σε συγκεκριμένες πτυχές της ζωής τους. Όταν κάποιος πληγώνεται σε μια κατάσταση στην οποία θεωρείται ότι δεν είναι πρέπον να κλάψει, τότε είναι πιο πιθανόν να αρνηθεί τα πραγματικά του συναισθήματα παρά να τα αναγνωρίσει και συνειδητά να αναχαιτίσει την αντίδραση του κλάματος. Σε καταστάσεις κρίσης ή άμεσης ανάγκης, η ικανότητα ενός ατόμου να αρνηθεί συναισθηματικά ότι η επιβίωσή του βρίσκεται σε κίνδυνο, μπορεί ακόμη και να του σώσει τη ζωή. Αυτό συμβαίνει διότι το άτομο μπορεί, επιστρατεύοντας την άρνηση, να ενεργήσει με έναν τρόπο που είναι αντικειμενικά ο πιο αποτελεσματικός και ηρωικός. Σε κάθε πόλεμο υπάρχουν ιστορίες ατόμων που παραμένοντας ψύχραιμοι σε απειλητικές και τρομακτικές καταστάσεις κατάφεραν να σώσουν τον εαυτό του και τους συντρόφους τους.
Από την άλλη πλευρά, η άρνηση μπορεί να οδηγήσει και στο αντίθετο αποτέλεσμα. Μια γνωστή μου αρνείται να κάνει την ετήσια εξέταση ανίχνευσης γυναικολογικού καρκίνου, σαν να μπορούσε να τον αποφύγει με κάποιο μαγικό τρόπο, αν μπορούσε να παραβλέψει αυτήν την πιθανότητα. Σύζυγοι που υφίστανται κακοποίηση από τους συντρόφους τους και αρνούνται την επικινδυνότητά τους, αλκοολικοί που επιμένουν ότι δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το αλκοόλ, μητέρες που αγνοούν τα αποδεικτικά στοιχεία ότι οι κόρες τους έχουν παρενοχληθεί σεξουαλικά, ηλικιωμένα άτομα που δεν σκέφτονται να σταματήσουν να οδηγούν παρά την προφανή αδυναμία του, όλα αυτά είναι μερικά μόνο παραδείγματα άρνησης στη χειρότερη μορφή της. Αυτή η ψυχαναλυτική έννοια έχει περάσει, λίγο ως πολύ, αναλλοίωτη στο καθημερινό μας λεξιλόγιο.(……..)
Ένα συστατικό της άρνησης μπορεί να ανευρεθεί στη λειτουργία των περισσότερων ώριμων αμυνών. Ας πάρουμε για παράδειγμα την ανακουφιστική πεποίθηση ότι το άτομο που σας απέρριψε, στην πραγματικότητα σας επιθυμούσε, αλλά δεν ήταν έτοιμο για μια πλήρη δέσμευση, όχι μόνο μαζί σας, αλλά και με οποιοδήποτε άλλο άτομο. Ένα τέτοιο συμπέρασμα συμπεριλαμβάνει και μια πιο εκλεπτυσμένη ενέργεια αιτιολόγησης, που ονομάζεται εκλογίκευση. Ομοίως, η άμυνα του αντιδραστικού σχηματισμού, κατά την οποία ένα συναίσθημα μετατρέπεται στο αντίθετό του (για παράδειγμα, το μίσος σε αγάπη), αποτελεί ένα συγκεκριμένο και πιο πολύπλοκο είδος άρνησης του συναισθήματος ενάντια στο οποίο αμύνεται ένα άτομο και όχι μία απλή άρνηση να βιώσουμε το εν λόγω συναίσθημα.
Η Νancy McWilliams Ph.D. στο βιβλίο “Ψυχαναλυτική Διάγνωση” των εκδόσεων ΙΨΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου